در اوایل ماه دسامبر 2002 میلادی در روستای «گورنی» واقع در 250
کیلومتری شهر ساراتوف، اولین محصول کارخانه بازیافت تسلیحات شیمیایی، از خط تولید
خارج گردید. در 10 سال گذشته ، این اولین کارخانه بازیافت سلاح های شیمیایی است که در روسیه احداث شد. این کارخانه قادر
است موادی همچون ایپریت (گاز خردل) و لویسیت را بازیافت نماید.
چندی پیش هیاتی از سازمان منع سلاح های شیمیایی امکان بازدید از
کارخانه «گورنی» را دریافت نمود. خبر اتمام عملیات ساخت و شروع بازیافت برای
کشورهای غربی نیز که جهت خلع سلاح شیمیایی روسیه ، سرمایه گذاری نموده اند، مسرت بخش بود زیرا آنان را از هرگونه شک و شبه خارج نمود. در ضمن بازیافت تسلیحات
شیمیایی به مواد صلح جویانه می تواند در آینده سود بسیاری به همراه آورد.
بازیافت تسلیحات شیمیایی بلوک شرق
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تسلیحات شیمیایی از تمام نقاط روسیه و
کشورهای بلوک شرق جمع آوری شده و در 7
انبار مخصوص در استان های بریانسک، پِنـــزا، کورگان، ساراتوف و جمهوری اودمورتیا
(2 انبار)،واقع در فدراسیون روسیه نگهداری
می شوند. بدین ترتیب در روستای گورنی تقریبا 9/2 % از کل ذخایر تسلیحات شیمیایی
روسیه موجود می باشد. زمانی که بازرسان خارجی از انبار بکلی سری فوق الذکر بازدید
نمودند، اظهار داشتند که تصورشان از آنچه که دیده اند بدتر بوده است. روش نگهداری
تسلیحات شیمیایی شوروی ها نسبت به آمریکایی ها از نظر تکنولوژی بالاتر می باشد. از
تسلیحات شیمیایی ساخت آمریکا نمی توان چاشنی های انفجاری را جدا نمود حال آنکه
چاشنی های انفجاری و کانتینرهای مواد شیمیایی روس ها از ابتدا جدا از هم نگهداری
می شوند. به غیر از این آمریکایی ها به علت طرز فکر تجاری، تسلیحات شیمیایی خود را
از آلومینیوم ارزان ساخته اند. اما روس
ها از آلومینیوم گران و آلیاژ مستحکم تر ساخته اند. امروزه فاش شده است که تسلیحات
شیمیایی آمریکایی شروع به نشت کرده اند، اما سلاح های شیمیایی روس ها هنوز قابل
نگهداری هستند و حداکثر 10 تا 15 سال دیگر می توان از آنها نگهداری نمود.
پیشنهادات مختلفی جهت حل
این مشکل وجود دارد. عده ای پیشنهاد نموده اند که آنها را برای همیشه کنسرو
نمایند. عده ای دیگر پیشنهاد نموده اند که همچون روش آمریکایی ها، آنها را
بسوزانند.«انستیتوی دولتی علمی- تحقیقاتی شیمی آلی و تکنولوژی» 
تکنولوژی بازیافت ایپریت و لویسیت را پیشنهاد نموده است.
توسط این تکنولوژی می توان واکنش خنثی سازی مواد سمی را در دما و فشار محیط انجام
داد. تکنولوژی مذکور مطابق آزمونهای تخصصی (اکسپرتیز) زیست محیطی، بی خطری خود را
در وزارت منابع ملی،آکادمی علوم روسیه و همچنین اکسپرتیز بین الملل، 
باثبات رسانده و پاسخ مثبت دریافت نموده است.نتایج بدست آمده، بی
خطری تکنولوژی روسی را نشان می دهد.
کوره های آمریکایی گاه به گاه، منفجر می گردند. چنین خطری هرگز روستای گورنی را
تهدید نمی نماید. حتی مبتکر این تکنولوژی ولادیسلاو شِلوچِنکو آماده است تا ویلای
خود را پشت نرده های کارخانه بنا نماید.
در ماه دسامبر 2002 کارخانه گورنی با استفاده از تکنولوژی خود به
صورت آزمایشی ایپریت و لویسیت را به مواد بی خطر بازیافت نمود و با توجه به حجم
انبار شده این مواد در روستای گورنی، تا 5 سال آینده این کارخانه می تواند از این
تکنولوژی استفاده کرده و پس از نابود سازی تمام ذخایر موجود، کارخانه را برای
تولیدسایر مواد شیمیایی تبدیل و آماده نمود. هرچند روسیه می تواند این تکنولوژی را
صادر و بفروشد برساند اما مواد بدست آمده از هیدرولیز ایپریت و لویسیت، سود
بیشتری دارد. از تبخیر مواد بدست آمده از هیدرولیز، می توان آرسنیک تهیه نمود. هرچند در
دندانپزشکی دیگر از این عنصر استفاده نمی گردد اما آرسنیک در آینده نقش بسزایی در
صنایع ساخت باطری خورشیدی خواهد داشت. طبق محاسبات بعمل آمده حداقل تا سال 2010
اینگونه باطریهای خورشیدی در سطح جهان به میزان 10 میلیارد دلار تولید خواهد شد.
در حال حاضر لهستانی ها خواستار آرسنیک روس ها هستند و در نظر دارند برای استحصال
آرسنیک از لویسیت، سرمایه گذاری نمایند.
به هر حال انبار موجود در روستای گورنی فقط بخش کوچکی از ذخایر
تسلیحات شیمیایی روسیه محسوب می گردد. قبلا صنایع شیمیایی شوروی بیش از تمام صنایع
شیمیایی جهان این مواد را سنتز نموده اند. ذخایر تسلیحات شیمیایی روسیه بیش از 40 هزار تن برآورد می گردد که تقریبا 10
هزار تن بیشتر از ذخایر آمریکایی ها است که رسما" از سال 1969 تولید آن را متوقف نموده اند. روسیه در سال های
دهه 70 میلادی فقط مواد سمی گروه فسفر (زارین، زُمان و وی-گاز)را به میزانی تولید
نمود که با آن می توان تمام جمعیت جهان را چندین هزار بار هلاک نمود.
راجع به اینکه این مواد را در صورت عدم آغاز جنگ جهانی سوم چگونه
باید از بین برد، تا سال 1984 هیچکس
تصمیمی نگرفته بود تا اینکه در آن سال کمیته 
مرکزی حزب کمونیست اتحاد جماهیر
شوروی و شورای وزیران وقت تصمیم گرفتند، کارخانه عظیم نابود سازی تسلیحات شیمیایی
را در شهر چاپایِفسک احداث نمایند. ساخت کارخانه در سال 1989 پایان یافت اما راه
اندازی آن به علت اعتراض اکولوژیست ها و فروپاشی شوروی انجام نگرفت. در حال حاضر
این کارخانه به یکی از بزرگترین مراکز آموزشی جهان برای مبارزه با تسلیحات شیمیایی
برای کشورهای جهان سوم تبدیل شده است.
از سال 1993 که روسیه پیمان منع استفاده از سلاح های شیمیایی را
امضاء نمود، متعهد شد که تا سال 
2000، 1% از ذخایر تسلیحات شیمیایی و تا
29 آوریل 2007 کلیه 40 هزار تن سلاح شیمیایی خود را نابود نماید. اما به علت
مشکلات اقتصادی این امر بدینگونه عملی نخواهد شد. طبق برنامه جدید تنظیم شده از
جانب دولت روسیه قرار است تا سال 2007 ، 20% مواد سمی، تا سال 2009 - 45% و تا سال 2012 تمام ذخایر خود
را در صورت دریافت کمک های خارجی، از بین 
ببرد. در بودجه سال 2003 دولت روسیه
برای نابود سازی تسلیحات شیمیایی، مبلغ 3/5 میلیارد روبل در نظر گرفته شده است که
کمتر از 50% بودجه مورد نیازمی باشد و
مابقی سرمایه طبق توافقات بین المللی از جانب کشورهای خارجی تامین می گردد. رئیس
ذخایر تسلیحاتی روسیه امیدوار است که همکاریهای نزدیک بین روسیه و کشورهای خارجی
باعث شود که طبق موافقت 
سران 8 کشور صنعتی، کمک های
بلاعوض جهت بازیافت و نابود سازی بخشی از تسلیحات شیمیایی روسیه، پرداخت شود.یکی
از کشورهایی که در امر نابودسازی تسلیحات شیمیایی به روسیه کمک می نماید، کشور
آلمان می باشد که از سال 1993 تا کنون مبلغ 5/30 میلیون دلار سرمایه گذاری کرده و
در ساخت کارخانه گورنی نقش بسزایی ایفا نموده است. اما علاقمندی آمریکا جهت نابود
سازی تسلیحات شیمیایی روسیه نسبت به قبل به شدت کاهش یافته است. واشنگتن، روسیه را
متهم می نماید که مقدار 40 هزار تن سلاح شیمیایی که رسما از جانب روسیه اعلام
گردیده است، نادرست می باشد زیرا ظرفیت تولیدی صنایع شیمیایی شوروی بسیار بالا
بوده است. به غیر از این آمریکا نسبت به دریافت حق کنترل یکجانبه بر روی کلیه
مناطق روسیه که به نظر آنان ممکن است تسلیحات
شیمیایی تولید و یا نگهداری شود، پافشاری می نماید. اما به نظر می رسد که علت
اساسی چیز دیگری است. پس از اینکه روسیه تولیدتسلیحات شیمیایی خویش را متوقف و
نسبت به جمع آوری آنها از کشورهای بلوک شرق و ذخیره سازی اقدام نمود، دیگر نگرانی
ای از جانب آمریکایی ها وجود ندارد و تنها روس ها و اروپایی ها هستند که باید
نگران وجود این همه تسلیحات شیمیایی و مواد سمی در منطقه باشند و نه آمریکایی ها
که در آن طرف اقیانوس قرار گرفته اند.
